Jedyna taka armia

W dniu Polskiego Państwa Podziemnego, czyli 27 września, w siedleckim Archiwum Państwowym odbył się, zapowiadany przez nas, wernisaż wystawy dokumentów „Armia Krajowa regionu siedleckiego w materiałach archiwalnych.

Towarzyszyła ona konferencji naukowej pod tym samym tytułem. Jak mówił podczas otwarcia ekspozycji prof. Dariusz Magier, dyrektor Instytutu Historii UPH w Siedlcach, a jednocześnie kustosz w Archiwum Państwowym w Siedlcach, celem wystawy było zwrócenie uwagi na rozległość struktur krajowych sił zbrojnych Rzeczypospolitej w czasie II wojny światowej, sposoby ich funkcjonowania, organizację w regionie siedleckim.

Wystawa zawiera krótki opis ogólnych informacji dotyczących tej podziemnej formacji zbrojnej i mapę obwodów AK odpowiadających powiatom, ich dokładną strukturę organizacyjną, wraz z kryptonimami, czyli zaszyfrowanymi nazwami poszczególnych rejonów, odpowiadających gminom. Na przykład obwód siedlecki nosił kryptonim „Sowa”, miński - „Mewa”, garwoliński - „Gołąb”, węgrowski - „Głuszec”. Znajdowały się one w podokręgu „Struga” na obszarze „Cegielni”, czyli Okręgu Warszawa -Wschód, podlegającej bezpośrednio Komendzie Głównej AK.

Znajdziemy na wystawie także instrukcje i zasady pracy podziemnej, w tym dotyczące dywersji, jak np. sposobów rozpylania śmierdzących substancji w kinach w ramach znanej akcji „Tylko świnie siedzą w kinie”.

Zaprezentowano tytuły akowskiej prasy podziemnej wydawanej w Siedlcach: „Na Straży” i „Myśl Polska”, a także fragmenty dokumentów dotyczące zadań struktur AK w regionie w planach powstania powszechnego. Wiele miejsca na ekspozycji poświęcono najsłynniejszemu zgrupowaniu bojowemu na Podlasiu - Oddziałowi Partyzanckiemu Stefana Wyrzykowskiego „Zenona”. Na planszach ukazano żołnierzy oddziału oraz jego najsłynniejsze akcje.

- Warto pamiętać o tym, że choć świętujemy w tym roku 80. rocznicę formalnego utworzenia Armii Krajowej, to nie pojawiła się ona znikąd w 1942 r. i nie zniknęła po trzech latach istnienia wraz formalnym rozwiązaniem - przypomina prof. Dariusz Magier.

- Stanowiła kolejną odsłonę sił zbrojnych podziemnej Polski po Służbie Zwycięstwu Polski i Związku Walki Zbrojnej, a po likwidacji AK, jej żołnierze kontynuowali walkę o wolność z kolejnym okupantem w ramach Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Zapłacili za to ogromną cenę w PRL w postaci wywózek do Związku Sowieckiego, tortur w katowniach UB, mordów sądowych, nieustannego nękania przez aparat bezpieczeństwa. Ich rodziny były poddawane administracyjnemu ostracyzmowi, a potomków w szkołach nazywano dziećmi bandytów. Ta wystawa stanowi także formę upamiętnienia tych ludzi, którzy własne życie położyli na szali walki o niepodległość ojczyzny - dodaje profesor.

Wystawa została dofinansowana przez Miasto Siedlce. Można będzie ją oglądać w holu Archiwum Państwowego w Siedlcach do końca listopada 2022 r.