Z regionu do Sejmu Wielkiego

Konstytucja 3 Maja to nie jedyny dowód  patriotycznych postaw posłów na Sejm Wielki obradujący w latach 1788-1792. Uchwalono wówczas wiele ustaw reformujących szereg dziedzin życia gospodarczego, społecznego i politycznego Rzeczypospolitej. 

Było to możliwe dzięki współpracy króla i jego stronników z posłami Stronnictwa Patriotycznego. Obchody kolejnej rocznicy uchwalenia Konstytucji są okazją do przypomnienia kilku sylwetek posłów i senatorów z naszego regionu, którzy uczestniczyli w uchwalaniu, a następnie w obronie konstytucji podczas wojny w 1792 roku z armią rosyjską i targowiczanami.

Na terenie Mazowsza król i stronnictwo dworskie  miało duży wpływ na wybór posłów. W ziemi liwskiej do lokalnej elity politycznej i majątkowej  tworzącej to stronnictwo należały rodziny: Cieciszowskich, Cieszkowskich, Grzybowskich, Oborskich, Rudzińskich i Wodzińskich. O ich poparcie zabiegał król podczas wyborów w 1788 roku pierwszego kompletu posłów Sejmu Wielkiego.  Czuwający nad przebiegiem sejmików elekcyjnych na Mazowszu, brat Stanisława Augusta, prymas Michał Poniatowski osobiście zabiegał o mandaty poselskie dla Onufrego Oborskiego, podstolego liwskiego i Piusa Kicińskiego, szefa gabinetu królewskiego.

Prymas skierował do wpływowych urzędników ziemskich listy z prośbą o poparcie dla tych kandydatów. W liście do Dominika Gujskiego, skarbnika liwskiego, pisał: „Dawne i wielorakie Wać Pana z imieniem Oborskich związki konexye nie potrzebują pewnie nowego z mojej strony zachęcania, abyś raczył ze swymi przyjaciółmi, czynnie i skutecznie promować do poselstwa z ziemi liwskiej J.W. Oborskiego, podstolego liwskiego, a to w koleżeństwie z J.W. Kicińskim. Czyń to jednak za obydwoma, uniżoną zanoszę prośbę, tym chętniej iże w zdarzających się okazjach rad będę nawzajem dawać dowody swojej przyjaźni”. Zgodnie z wolą króla obaj jego protegowani  zostali posłami. 

Kolejny komplet posłów liwskich został wybrany 6 listopada 1790 r. Posłami zostali Józef Grzybowski  oraz Florian Cieszkowski. Podczas obrad sejmowych bardzo aktywny był Pius Kiciński. W swoich wystąpieniach wykorzystywał niechęć szlachty do magnatów, czym przyczynił się do zwycięstwa króla w walce o prawo mianowania senatorów jesienią 1790 roku. Podczas obrad „3 maja 1791 wygłosił kolejną płomienną mowę i wkrótce nastąpiła zgoda na Ustawę Rządową”.  Za uchwaleniem konstytucji 3 Maja głosowali posłowie liwscy: Grzybowski, Kiciński i Oborski. Należeli oni do grupy osób, które w dniu 2 maja podpisali podczas w pałacu Radziwiłłowskim dokument tzw. „Asekuracji Konstytucji”. Konstytucję poparli pochodzący z ziemi liwskiej senatorowie: Kacper Cieciszowski, biskup kijowski i Józef Oborski, kasztelan ciechanowski.  Do stolicy po wielkanocnej przerwie w obradach nie dotarli na głosowanie  bracia Cieszkowscy Krzysztof, kasztelan liwski i Florian, poseł ziemi liwskiej.

Uchwalenie konstytucji poparł poseł ziemi drohickiej rotmistrz Jan Krasnodębski , który wybrany  posłem ziemi liwskiej na sejm rozbiorowy w 1793 roku wykazał się dużą odwagą osobistą i miłością ojczyzny. Jego wystąpienia przeciwko planom rozbiorowym spowodowały, że został pod eskortą rosyjską odesłany do Liwa. Natomiast drugi poseł liwski na sejm grodzieński Onufry Oborski dał się zastraszyć rosyjskiemu generałowi M. Kretecznikowowi i objął 6 sierpnia 1792 roku funkcję marszałka konfederacji targowickiej w ziemi liwskiej. Później podczas sejmu rozbiorowego należał do grona „milczków sejmowych”.

Należy podkreślić ,że konfederację zawiązano w Liwie jako jedną z ostatnich na Mazowszu po przystąpieniu do niej król oraz wycofaniu się z  Węgrowa i Liwa  wojsk litewskich. W okolicach Węgrowa  stacjonowało wówczas liczące około 40 tysięcy zgrupowanie wojsk rosyjskich.  Akces do konfederacji został wymuszony groźbą ich wkroczenia na teren ziemi  i zniszczenia kontrybucjami i konfiskatami. Większość szlachty pozostała wierna uchwalonej Konstytucji i wzięła liczny udział w powstaniu kościuszkowskim oraz powstaniach listopadowym i styczniowym.

Jednym z nich był syn Onufrego Oborskiego , który brał udział i awansował na porucznika w powstaniu kościuszkowskim, a po jego upadku  wstąpił do Legionów Polskich we Włoszech. W armii Księstwa Warszawskiego awansował do stopnia podpułkownika i był komendantem placu ( garnizonu) w Siedlcach. W powstaniu listopadowym i styczniowym brał udział wnuk posła Maksymilian Oborski, a w styczniowym także jego prawnuk. Konstytucja była uchwalona w sposób nie do końca zgodny z wcześniej obowiązującymi zasadami. Dlatego  Stanisław August  i zwolennicy reform dużą wagę przywiązywali do jej akceptacji przez szlachtę podczas sejmików deputackich i gospodarczych zwołanych na dzień 14 lutego 1792 r. Ich uchwały miały pozbawić przeciwników argumentów, że  przez szlachtę nie jest akceptowany „zamach stanu”, jaki miał dokonać się 3 maja. Dlatego na sejmiki delegowano zaufaną grupę osób mających autorytet, która miała wpływać „na ogół szlachty w duchu interesów stronnictwa konstytucyjnego”. Zadanie takie otrzymali podkomorzy Ignacy Cieciszowski oraz poseł Onufry Oborski. Przygotowania do sejmiku omówił z nimi osobiście Stanisław August.

Obradujący  od 14 do 18 lutego sejmik uchwalił jednomyślnie następujące podziękowanie dla króla  „za jego ojcowską troskę […]ż raczył dobrotliwie ojczyznę naszą w tym stanie znaczenia i postronnych postawić, w którym wybiwszy nas z podległości, przywrócił dawną sławę imienia polskiego i przyzwoitą innym narodom konsyderacya, a to przez wzmocnienie sił krajowych, pomnożenie skarbu i ustawę stałego rządu, przez co dal poznać nie tylko obcym narodom ale i nas przeświadczył, że rząd dobry upadłe dźwiga narody, pierwsze onym przywraca zaszczyty i że je nie tylko wewnętrznie ale i zewnętrznie czyni trwałe i bezpieczne”.  Posłom na sejm zalecono , by  uchwałę przedłożyli królowi oraz przekazali „prawdziwą wdzięczność j.w. marszałkom sejmowym za prace i trudy ciągle podejmowane, a wraz zapewnią n.kr.j.p.n.m.i sejmujące stany, iż na obronę zbawiennej dla narodu naszego zapadłej rządowej ustawy majątki i życia nasze nieść gotowi jesteśmy”. Podczas sesji sejmowej w marcu uchwałę przedstawił poseł Florian Cieszkowski. 

Poparcie dla dokonanych reform i uchwalonej konstytucji zadeklarowała w dniu 11 lipca 1792 r. komisja porządkowa cywilno-wojskowa ziemi liwskiej. List komisji opublikowała w dniu 23 lipca „Gazeta Narodowa i Obca”. Czytamy w nim  „Oddałeś mądry królu w konstytucji 3.maia, pod łaskawym i o dobro oyczyzny troskliwym twoim panowanie mu stanowioney, winny dług króla oyczyźnie, iey uszczęśliwienie i aby Bóg, dla trwałościowego, przydał W. K.M ci życia, życzeniem iest ziemi Liwskiey, które kom. Cyw. Woysk. na ręce P. Kajetana Karasia Podk: Nadw. W.K. Mci (dobrotliwym Onego W. K. Mci polecając względom) z głębokim uszanowaniem u tronu pańskiego składa”. Szlachta liwska była wierna swoim deklaracjom  o czym może świadczyć jej liczny udział w kolejnych powstaniach narodowych. 

dr Mirosław Roguski
Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Korytnickiej Mazowsza