Z teorią w praktykę

VR Therapy to innowacyjne technologie w walce z lękiem społecznym i nieśmiałością młodzieży. 

W czasie nauki online związanej z sytuacją pandemiczną, została nawiązana współpraca pomiędzy Instytutem Informatyki oraz Instytutem Pedagogiki Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach w celu stworzenia środowiska terapeutycznego w wirtualnej rzeczywistości do terapii lęków społecznych lub nieśmiałości. Zaburzenia lękowe są klasyfikowane, jako najczęściej występujące zaburzenie psychiczne u dzieci i młodzieży, ich występowanie szacuje się na poziomie 2–10 procent populacji, Zjawisko to nasiliło się w związku z sytuacją pandemiczną.

Celem projektu jest opracowanie niskokosztowego oraz przyjaznego w użytkowaniu rozwiązania technologicznego wykorzystującego wirtualną rzeczywistość oraz elementy biofeedbacku w zakresie terapii lęku społecznego, dedykowanego dzieciom i młodzieży w wieku od 12 do 19 lat.

Projekt bazuje na założeniach terapii poznawczo-behawioralnej, technik ekspozycyjnych mających na celu poprawę funkcjonowania psychospołecznego. Lęk i nieśmiałość nie tylko  utrudniają pełny rozwój i adaptację społeczną, ale mogą również stać się czynnikiem rozwoju innych zaburzeń. Istnieją wprawdzie skuteczne metody terapii lęku i nieśmiałości, które są prowadzone  przez  specjalistów - psychoterapeutów  i lekarzy psychiatrów. Są one jednak  trudno dostępne z powodu niewystarczającej liczby specjalistów w zakresie psychoterapii i psychiatrii dziecięcej i młodzieżowej, niewystarczającego zakresu bezpłatnych terapii oraz ograniczonej dostępności specjalistów pracujących zazwyczaj w dużych ośrodkach miejskich. Dla znacznej grupy dzieci i młodzieży terapie komercyjne nie są dostępne z powodu ich wysokich kosztów, a także długich terminów oczekiwania na specjalistyczną interwencję. Jak wskazuje literatura, terapia w wirtualnej rzeczywistości ma taką samą skuteczność jak terapie „tradycyjne” in vivo – dotyczące sytuacji w realnym codziennym życiu.

Istniejące terapie wykorzystujące wirtualną rzeczywistość związane są zazwyczaj z wysokim kosztem i trudnością obsługi wirtualnego środowiska. Dlatego celem naszego projektu jest opracowanie rozwiązania technologicznego, które jest nie tylko skuteczne, ale także tanie, łatwo dostępne i przyjazne w użytkowaniu. Jednym z czynników zapewniających niski koszt systemu jest wykorzystanie do terapii istniejących urządzeń – okularów VR współpracujących z powszechnie dostępnymi komputerami osobistymi.

Proponowane systemowe rozwiązanie umożliwi przeprowadzenie  krótkoterminowej terapii przez przeszkoloną kadrę zespołów pomocy psychologiczno-pedagogicznej w placówkach oświatowych, opiekuńczo wychowawczych i innych w zakresie  nieśmiałości lub lęku społecznego, w trakcie  10-20 półgodzinnych sesji, dostosowanych do potrzeb użytkowników.

Skuteczna terapia lęku przy wykorzystaniu proponowanego podejścia terapeutycznego nie wymaga wysoko specjalistycznej kadry (terapeutów poznawczo behawioralnych, lekarzy psychiatrów). Użytkownicy pedagodzy, psycholodzy (na terenie szkół, placówek opiekuńczo wychowawczych, poradni psychologiczno-pedagogicznych), prowadzący terapię  po ukończeniu specjalistycznego, szkolenia będą mieli możliwość konsultacji, dalszego podnoszenia kwalifikacji, uzyskania wsparcia merytorycznego oraz wymianę doświadczeń poprzez platformę internetową dedykowaną temu rozwiązaniu (superwizja).

Opracowany został pierwszy scenariusz dotyczący wystąpień publicznych w szkole. Prowadzimy badania pilotażowe mające na celu określenie właściwości psychometrycznych opracowywanego rozwiązania. Planujemy  opracowanie jeszcze dziesięciu innych scenariuszy terapeutycznych.

Proponowane rozwiązanie technologiczne jest efektem prac interdyscyplinarnego zespołu badawczego, w skład którego wchodzą przedstawiciele Instytutu Informatyki oraz Instytutu Pedagogiki. Podejmowane działania są prowadzone przy udziale studentów siedleckiego Uniwersytetu.

Prace pilotażowe są prowadzone przez studentów siedleckiego Uniwersytetu. Stanowią oni trzon zespołu badawczego. Wśród nich należy wymienić studentów kierunku informatyka (Łukasz Graczyk, Bartosz Hrycaj, Aleksander Ferens, Hubert Troć), pedagogiki specjalnej (Kamil Dołęga oraz Julia Praska), a także słuchaczy studiów doktoranckich (Martyna Haraf i Adrianna Dróźdż).

Studenci pedagogiki specjalnej - Julia Praska i Kamil Dołęga zgodnie podkreślali, że „projekt zapewnił nam rozwój osobisty i przybliżył zagadnienia dotyczące lęku społecznego występującego w szkole. Łatwa obsługa sprzętu oraz przyjazne środowisko oprogramowania umożliwia przeprowadzenie skutecznych sesji terapeutycznych. Polecamy tą metodę pracy pedagogiem szkolnym.

Pierwszy scenariusz terapeutyczny zaprezentowano podczas konferencji, w której uczestniczyli dyrektorzy szkół średnich z regionu siedleckiego, co spotkało się z bardzo dużym zainteresowaniem, a czego konsekwencją będą badania kontynuowane na terenie szkół średnich w roku akademickim 2022/2023. Prototypowe rozwiązanie zaprezentowano i konsultowano także z praktykami podczas konferencji Inkluzja bez barier, gdzie spotkało się także z dużym zainteresowaniem i dostrzeganymi możliwościami wykorzystania w praktyce pedagogicznej.

Autorzy: dr Andrzej Sędek – Instytut Pedagogiki, dr Artur Niewiadomski – Instytut Informatyki Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach