Miskant olbrzymi - niezwykła trawa

Miskant olbrzymi (nazwa łac. Miscanthus x giganteus Greef et Deu.) to okazała trawa kępowa, zwana także trawą słoniową bądź trzciną chińską. Jej naturalnym siedliskiem występowania są tropiki oraz subtropiki w regionach Azji Południowo-Wschodniej oraz Wysp Pacyfiku. 

Trawa ta jest naturalnym mieszańcem powstałym w wyniku skrzyżowania dwóch gatunków Miscanthus sacchariflorus i Miscanthus sinensis. Centra genetyczne miskanta olbrzymiego występują w Japonii, Rosji, Chinach, Mandżurii, Tajwanie, Korei i USA. Jeszcze do 1935 roku Miscanthus sinensis był znany jedynie w Chinach jako roślina zapobiegająca erozji gleb, dzięki mocnemu systemowi korzeniowemu, rozbudowanemu zarówno w poziomie jak i penetrującemu na dużych głębokościach. Przyrodnik duński Aksel Olsen w 1935 roku sprowadził z Azji do Danii klon Miscanthus sinensis. Ponieważ uzyskane z niego nowe rośliny charakteryzowały się niezwykle intensywnym wzrostem, nazwał je „Giganteus". Należy tu dodać, że właśnie ten klon stał się punktem wyjścia dzisiejszych roślin użytkowych. Zanim jednak do tego doszło, Miscanthus sinensis 'Giganteus' jeszcze przez wiele lat był jedynie egzotyczną ozdobną trawą. Dopiero w 1982 roku w Maser koło Magdeburga została po raz pierwszy w Europie założona plantacja miskanta chińskiego na powierzchni 1 ha. Jej mocny system korzeniowy sięga nawet do 2,5 m głębokości, przy czym połowa masy korzeniowej rozmieszczona jest na głębokości 90 cm. 

Miscanthus x giganteus nie zawiązuje nasion, dlatego można rozmnażać go jedynie wegetatywnie poprzez podział kłączy i kępy macierzystej lub poprzez wykorzystanie kultur in vitro. Ze względu na dużą wrażliwość młodych sadzonek na ujemne temperatury, najwłaściwszym terminem zakładania plantacji powinna być druga połowa maja. Łodyga tej trawy jest bardzo sztywna, owłosiona lub naga z wyraźnie widocznymi węzłami. Duża zawartość ligniny i celulozy sprzyja znacznej odporności na uszkodzenia mechaniczne. Blaszki liściowe są długie spłaszczone i lancetowate, bez poprzecznego unerwienia; wyrastają z węzłów (pojedynczo rozmieszczone na prawie całej długości łodygi). Barwa ciemnozielona, jednolita. Liście bardzo długo utrzymują się na roślinie – często przez cały okres zimowy. Kwiatostan w postaci wiechy lub wiechy kłosokształtnej jest słabo rozbudowany i podobnie jak liście bardzo długo pozostaje na roślinie. Wiele genotypów, nawet w rejonach pochodzenia nie zakwita. 

Roślina charakteryzuje się nieskomplikowaną technologią uprawy i zbioru. Wytwarza bardzo wysokie plony – wynoszące średnio 20 ton na hektar powietrznie suchej masy. Posiada wysoką wartość opałową – około 18 MJ·kg-. Na jednym stanowisku może być uprawiana przez około 20-30 lat. Należy do roślin fotosyntezy typu C-4, co pozwala na wydajniejsze pobieranie dwutlenku węgla, przy niskim zapotrzebowaniu na wodę. Charakteryzuje się również szybkim wzrostem. W środowisku naturalnym dorasta nawet do 6 m wysokości o średnicy pędów  5 cm. W Polsce osiąga do 4 m wysokości. Szacuje się, że dzienne przyrosty tej trawy, to nawet 4-5 cm w naszych warunkach klimatycznych.  Jakość uzyskiwanej biomasy trawy słoniowej jest porównywana do biomasy drewna, a termin zbioru może być prowadzony od jesieni aż do wiosny. Te właściwości wyraźnie zwracają uwagę na Miscanthus giganteus jako roślinę o szerokim spektrum wykorzystania:  w przemyśle meblarskim (płyty paździerzowo-wiórowe), w budownictwie (jako materiał izolacyjny i pokryciowy), w przemyśle celulozowym (papier i tektura), w ogrodnictwie (składnik strukturotwórczy kompostów, roślina ozdobna), w rolnictwie (rekultywacja gruntów skażonych metalami ciężkimi, ochrona gleb przed erozją, ekologiczne oczyszczalnie ścieków), w przemyśle chemicznym (plastiki ulegające biodegradacji), w przemyśle energetycznym (brykiety, benzyna, olej napędowy, gaz i ciekły wodór).  Są to tylko nieliczne przykłady możliwości wykorzystania biomasy miskanta realizowane w praktyce. Wiele elektrociepłowni w Niemczech i w Danii już od dawna korzysta z tego ekologicznego paliwa. Jest to stale wzrastająca tendencja, tym bardziej, że źródła tradycyjnych kopalnych surowców ciągle się kurczą.

Rodzaj Miscanthus w wielu krajach jest powszechnie akceptowaną i przyjazną środowisku uprawą. Może być sadzona na poboczach autostrad, ze względu na zdolność aktywnego pobierania metali ciężkich. Ma bardzo małe wymagania nawozowe. Może być z powodzeniem uprawiana z wykorzystaniem różnych odpadów organicznych, tj. komunalny osad ściekowy, podłoże po uprawie pieczarki, poferment z biogazowni czy komposty. 

Głównym zadaniem rolnictwa jest i będzie produkcja surowców żywnościowych. Jednak grunty o niższej przydatności produkcyjnej lub gleby zdegradowane mogą być przeznaczone na alternatywne cele, np. plantacje roślin energetycznych, takich jak wspomniany wyżej miskant olbrzymi. W kontekście zmian klimatycznych, biomasa stanowi aktualnie jedno z najbardziej obiecujących i pożądanych źródeł energii odnawialne.