Renowacja mozaiki z Górek

Czy uda się zdjąć, zabezpieczyć i z powrotem wyeksponować mozaikę z ołtarza głównego w sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Górkach?

No to pytanie starają sobie odpowiedzieć specjaliści z Akademii Sztuk Pięknych imienia Jana Matejki w Krakowie. Należy nadmienić, że świątynia w góreckiej parafii w dekanacie garwolińskim, znajdująca się około pięciu kilometrów od Garwolina i ma tytuł sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej. Kustoszami tegoż sanktuarium są zakonnicy ze zgromadzenia Congregatio Sancti Michaelis Archangeli (Kongregacja Świętego Michała Anioła), popularnie zwani michalitami. Świątynia w chwili obecnej rozbudowuje się zmieniając wygląd zewnętrzny i prawdopodobnie będzie zmieniać również wygląd wewnętrzny. W ubiegłym roku jedna z mieszkanek naszego powiatu wyraziła chęć zachowania mozaiki będącej ozdobą świątyni a zarazem tłem ołtarza głównego. Mozaikowy obraz pochodzi z lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Przedstawia on Markę Bożą Szkapleżną i klęczącego u jej stóp Michała Archanioła, patrona michalitów. 

Wstępne oględziny

Na początku kwietnia bieżącego roku kierowniczka Pracowni Przenoszenia Malowideł Ściennych Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie imienia Jana Matejki doktor Dorota Białek-Kostecka oraz doktor Marcin Błaszczyk odwiedzili świątynię w Górkach. Jako gospodarz miejsca, w spotkaniu uczestniczył proboszcz, a zarazem kustosz sanktuarium Antoni Tyniec. Tematem spotkania, a zarazem rozmów był dalszy los mozaiki po zakończeniu prac budowlanych świątyni.

- Przybyliśmy do Górek, dzięki zaangażowaniu miejscowych parafian oraz przychylności księdza generała zakonu i księdza proboszcza. Wyrazili oni zgodę i wykazali zainteresowanie naszą opinią dotyczącą możliwości zdjęcia ze ściany i zachowania mozaiki autorstwa Stanisława Jakubczyka. Nasza wizyta w Górkach  poprzedzona była stosownym pismem i rozmowami. Jest to bardzo ważna sprawa, bo wydaje mi się, że tylko dzięki takiej postawie wszystkich zainteresowanych możliwe będzie podjęcie jakichkolwiek działań. Zostaliśmy zaproszeni jako osoby pracujące w Pracowni Przenoszenia Malowideł Ściennych na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Krakowie, aby zapoznać się z technicznymi możliwościami przeprowadzenia zabiegu przeniesienia tak cennej dla lokalnej społeczności mozaiki - powiedziała doktor Danuta Białek-Kostecka. 

Decyzja ekspertów

Po dokładnych oględzinach ołtarza i gruntownym przemyśleniu sposobu działania goście z ASP uznali, że mimo benedyktyńskiej pracy, która czeka artystów konserwatorów, jest możliwość demontażu obrazu ze ściany i ponowne wyeksponowanie dzieła.

- Z technicznego punktu widzenia, zdjęcie ze ściany, zabezpieczenie, a następnie przygotowanie do ponownej ekspozycji całości mozaiki jest pracą żmudną, ale jak najbardziej możliwą. Jest to jednak przedsięwzięcie logistycznie  bardzo trudne, ze względu na rozmiary całej kompozycji. Zdjęcie jedynie wybranych fragmentów dzieła jest również możliwe i łatwiejsze do przeprowadzenia. Trzeba jednak pamiętać, że taki zabieg w znacznym stopniu zmieni ostateczny charakter, a co za tym idzie całościowy odbiór dzieła - poinformowała kierowniczka Wydziału Konserwacji ASP.

Zastanawiające jest, co może się stać ostatecznie z mozaiką, która zostanie zdjęta z jej pierwotnego miejsca? Czy powtórnie położona, tak samo będzie przyciągać wzrok obecnych w świątyni wiernych? Jest także istotna druga sprawa. Możliwości finansowe parafii. Jakie będą koszty prac związanych z demontażem i przeniesieniem mozaiki na inne miejsce? Obecni w Górkach uczeni, znawcy sztuki, również starali się odpowiedzieć na to pytanie sobie i gospodarzowi sanktuarium.

- Zdjęta mozaika może zostać ponownie osadzona na ścianie w nowej lokalizacji lub też może zostać opracowana w formie zestawów, to znaczy w tak zwanych transferach. W przypadku tego drugiego działania, fragmenty mozaiki zostałyby osadzone na nowych przenośnych podłożach i funkcjonowałyby jako obrazy. To, w jakim stanie zostanie zdjęta mozaika i jak zostanie opracowana, w dużej mierze zależy od koncepcji jej ponownej ekspozycji i miejsca jej docelowego posadowienia. Inaczej mówiąc, przy podejmowaniu takich decyzji ważny jest wybór miejsca, w którym mozaika zostanie ponownie zamontowana. Jeżeli chodzi o koszty przedsięwzięcia, to na tym etapie nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć precyzyjne na to pytanie. Dla nas ten problem, jest ciekawym wyzwaniem pod względem technologicznym a także logistycznym. O potencjalnych pracach w Górkach myślimy bardziej jak o realizacji programu dydaktycznego dla naszych studentów. Studenci naszego Wydziału ASP mieliby możliwość zetknięcia się z nietypowym i bardzo ciekawym obiektem w ramach zajęć terenowych oraz ćwiczeń w pracowniach - określiła wstępnie proces renowacji mozaiki w góreckim sanktuarium doktor Beata Białek-Kostecka.

Proboszcz parafii, a zarazem kustosz sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej ksiądz Antoni Tyniec na razie milczy.