Zaniedbany pomnik oficera powstania w Pniewniku

W ostatnich latach powiat węgrowski, miasto Węgrów oraz wiele lokalnych samorządów i organizacji społecznych zrobiły wiele dla promocji turystyki. 

Dużą rolę odegrało stowarzyszenie Wielki Gościniec Litewski i wspierająca jego inicjatywy senator Maria Koc. Podejmowane działania zbiegły się ze wzrostem zainteresowania turystyką historyczną i kulinarną. Osoby nią zainteresowane często dysponują dużą wiedzą o historii i kulturze odwiedzanego regionu, co wymaga starannego przygotowania reklamowanych szlaków. 

Przypomniał o tym turysta, który podróżując litewskim gościńcem zatrzymał się na parkingu przed kościołem i szkołą w Pniewniku. Zainteresowała go informacja na tablicy informacyjnej o historii tej i okolicznych miejscowości, że na przykościelnym cmentarzu jest pomnik oficera uczestniczącego w powstaniu listopadowym. Podjął nie łatwą próbę jego odnalezienia, bowiem cmentarz był zarośnięty bujną trawą i chwastami, a dostępu do pomnika broniły krzaki akacji. Kontrastowało to z zadbanymi pomnikami na szlaku upamiętniającymi bitwy toczone pod Liwem i Dobrem.

O pomnik w Pniewniku bardziej dbał poprzedni proboszcz i uczniowie i nauczyciele miejscowej szkoły. Pragnący zachować anonimowość turysta dostarczył nam wiele cennych informacji oraz prośbę aby sprawą zainteresować miejscowe władze. Jego prośbę kierujemy więc do Stanisława Komudzińskiego wójta najbogatszej gmin w powiecie, proboszcza w Pniewniku oraz dyrektora i nauczycieli miejscowej szkoły. Liczymy, że ich starania wesprze wspomniane stowarzyszenie oraz senator Maria Koc. Uzasadnieniem dla tej prośby są przekazane nam informacje o pochowanym w Pniewniku oficerze ułanów. 

Pamięć o tym uczestniku powstania listopadowego przetrwała dzięki legendzie, którą przedstawił Leszek Zalewski w książce „Ziemia liwska. Ludzie. Miejscowości. Wydarzenia”. Poznał ją od rozmówców z okolic Pniewnika. Według ich relacji: „Gdy w 1812 r. Napoleon ciągnął na Moskwę 16 letni Maciej Roguski-Samuel - wykradł ojcu broń oraz konia i przyłączył się do oddziałów polskich.

Znacznie później odwiedził rodzinę, z dość znacznym majątkiem w kosztownościach, a w Paryżu pozostawił własny pałacyk. W trakcie pobytu w Szczurowie zmarł i został pochowany na cmentarzu w Pniewniku. Losy paryskiego pałacyku nie są znane”. Bohaterem legendy nie jest uczestnikiem wyprawy Napoleona, a oficerem ułanów, który walczył pod Liwem, Siedlcami, Grochowem, Ostrołęką. 

Jego  pomnik w Pniewniku ma napis: „S.P. Maciej Roguski  Oficer B. Wojsk Polskich Przeżywszy Lat 72 U.M. 19 grudnia 1870 R.”. 

Urodził się on. 22 lutego 1801 r. w Rąbieży w gminie Korytnica. Był synem Grzegorza i Agaty Roguskich herbu Ostoja. W zbiorach Biblioteki Narodowej przechowywane są dokumenty i  korespondencja, którą z nim podczas pobytu na emigracji we Francji prowadził  jego brat ks. Jan Roguski, proboszcz w Sławatyczach. Dokumenty też zostały  udostępnione na stronach cyfrowej biblioteki Polona.pl. .(Biblioteka Narodowa , Spuścizna po ppor. Macieju Roguskim ,emigrancie do Francji po  powstaniu listopadowym 1832-1863,Rps,akc 8723,).

Według Roberta Bieleckiego autora „Słownika Biograficznego oficerów powstania listopadowego” Maciej Roguski wstąpił do armii Królestwa Polskiego 21 sierpnia 1820 r., a w dniu 11.04.1824 r. został  podoficerem 1 Pułku Ułanów. Podczas powstania listopadowego w dniu 8.06.1831 r. został mianowany podporucznikiem1-go pułku ułanów i 10. Czerwca skierowany do 6-go pułku strzelców konnych. W dniu 12.07. 1831 roku był przez generała Giełguda awansowany na porucznika tego pułku. 

Biogram Macieja Roguskiego zawiera informacje, że przybył do Francji 2 marca 1832 roku oraz, że „Należał początkowo do zakładu w Besancon, nie wziął udziału w wyprawie frankfurckiej, 17.5.33 wysłany do St -Brieic”. Bieleckiemu nie są znane jego dalsze losy we Francji. Maciej Roguski w 1835 roku jest na liście osób, które nie skorzystały z amnestii po upadku powstania i którym skonfiskowano majątek.

Oficerowie 1 pułku ułanów i 6 pułku strzelców konnych swoimi podpisami i pieczęcią pułkową potwierdzili w Besancon dokument informujący o służbie wojskowej Macieja Roguskiego  w czasie powstania. Dokument zatytułowany „Woysko Polskie. Pułk 1 Ułanów. Stan Służby Roguskiego Macieja Podporucznika tegoż Pułku” wymienia nazwy „kampanii, batalii i potyczek” w których Maciej Roguski uczestniczył podczas powstania.

W dniu 8 lutego brał udział w potyczce pod Siedlcami, a w dniach 12 i 13 lutego w walkach pod Liwem „gdzie szwadron do którego należał zasłaniał reytaradę cofającego się korpusu potenczas Generała Skrzyneckiego”. Następnie 18 i 19 lutego walczył pod Zakrzewem, 25 lutego w bitwie pod Grochowem, a dnia 26 marca pod Ostrołęką. W dniu  14 kwietnia walczył ponownie w walkach pod Liwem i Jarnicami. Wacław Tokarz tak pisze o udziale jego pułku w bitwie pod Liwem „Jedynym szczęśliwym momentem tej całkowicie bezcelowej walki było użycie pułku 1-go ułanów na wschodnim brzegu Liwca. Pułk ten, zjawiwszy się niespodzianie na lewem skrzydle Ugriumowa, rozbił początkowo dywizjon ułanów, a następnie trzy szwadrony strzelców konnych rosyjskich, biorąc im 230 jeńców. Gdyby Umiński rzucił tutaj całą swą wyborową dywizję kawalerii, następstwa mogły być znacznie donioślejsze”.

Według Tomasza Strzeżka„ ułani z 1 pułku rozbili w sumie pięć szwadronów rosyjskiej kawalerii ,przy czym do głównego starcia doszło kilkaset metrów na południe od Jarnic”. Ułanów wspierali mieszkańcy wsi z okolic Pniewnika. Oni także zasługują na upamiętnienie. Maciej Roguski wraz ze swoim pułkiem ułanów brał udział16 maja w potyczkach pod Pożetyczą, Długosiodłem i Akacją,a dnia 23 maja w Puszczy Białowieskiej i dnia 31 maja pod Lidą. Po oddelegowaniu do 6 pułku strzelców konnych walczył w  dniu 19 czerwca pod Wilnem, a dnia 10 lipca pod Powondeniem.

W dokumencie jest mowa, że w dniu 19 lipca 1831 z Korpusem Generała Chłapowskiego przeszedł do Prus. Wielokrotnie namawiany przez rodzinę dopiero w 1852 roku podjął starania o zgodę władz na  powrót do kraju. Informacja o jego amnestii była dwukrotnie drukowana na łamach Kuriera Warszawskiego. Pierwszy raz w 1853, a drugi w 1860 r. W aktach deputacji szlacheckiej i kancelarii marszałka szlachty guberni warszawskiej odnotowano, że emigrant Maciej Roguski ma „zezwolenie na powrót do kraju bez przywrócenia praw szlachectwa”.

Jego bracia: ksiądz Jan Roguski oraz Jakub Krzysztof i Leonard Marcin zostali wylegitymowani ze szlachectwa i wymieniono ich w spisie szlachty Królestwa Polskiego. O możliwości odzyskania zajętego majątku informował Macieja brat ksiądz Jan w liście z 21 kwietnia 1863 roku, który pisał o  ukazie carskim z 8/29 września 1860 roku nakazującym zwrot nie sprzedanych jeszcze majątków drobnych osobom powracającym  z emigracji lub ich sukcesorom.

Maciej Roguski powrócił do kraju po 1863 roku. Zmarł 19 grudnia 1870 roku w Szczurowie. Jeżeli pomnik w Pniewniku wymaga opieki, to dzięki  św. pani  Jadwidze Giers  na węgrowskim cmentarzu odrestaurowany jest pomnik  brata porucznika księdza Jana Roguskiego (1808- 1886). Przez  wiele lat pełnił  on posługę kapłańską w Liwie i Węgrowie. Sprawowana przez niego opieka nad prześladowanymi na Podlasiu unitami oraz represje, które spotkały go ze strony władz carskich zadecydowały, że został  wymieniony w  pomnikowym dziele biskupa Pawła Kubickiego „Bojownicy Kapłani za sprawę kościoła i ojczyzny w latach 1861- 1915. Materiały z urzędowych świadectw władz rosyjskich, archiwów konsystorskich, zakonnych i prywatnych”.  

Ks. Jan Roguski pełniąc obowiązki administratora parafii w Hadynowie, a następnie proboszcza parafii Sławatycze w powiecie bialskim w guberni siedleckiej był wielokrotnie karany  przez władze carskie za działalność wśród prawosławnych i unitów. Oba pomniki to ważne świadectwa naszej historii. W  1859 roku ks. Jan Roguski pisze w swoim życiorysie  że „słuchał nauk w Szkołach Wydziałowych Węgrowskich, gdzie ukończył klas cztery, przeniósł się  do Liceum Warszawskiego - potem w r. 1828 w miesiącu wrześniu wstąpił do Seminarium Księży Komunistów w Mieście Węgrowie - tam skończywszy Kurs Nauk Filozoficznych, Teologicznych i innych na Seminaryum przepisanych, w r. 1832 dnia 8 Września wyświęcił się na Kapłaństwo. Był nauczycielem przy szkołach Wydziałowych Węgrowskich  przez rok jeden – po zamknięciu których, w r.1833 dnia 26 Stycznia przeznaczony został na wikariusza do Miasta Liwa”.

Po uzyskaniu święceń kapłańskich ksiądz Jan Roguski był członkiem  Zgromadzenia Księży Komunistów w Węgrowie. W Liwie kapłanem był 25 lat i siedem miesięcy. Nauczał także w miejscowej szkole elementarnej, a przez dwa ostatnie lata pobytu w parafii opiekunem tej szkoły. Dwukrotnie pełnił funkcje  administratora parafii liwskiej. Był administratorem parafii w Hadynowie, proboszczem w Sławatyczach, a na koniec życia opiekunem kościoła w Węgrowie.

Dziekan węgrowski w piśmie do władz diecezji lubelskiej  z dnia 3( 15 ) sierpnia 1886 r. informował, że „W dniu 1/13 sierpnia r. b. w Węgrowie przy Kościele poReformackim opatrzony św. Sakramentami na drogę wieczności zakończył życie Xsiądz Jan Roguski w 78 roku życia, a w 54 .kapłaństwa - przez śmierć Jego osierocony został kościół po Reformacki”. Zmarły był jedynym kapłanem w tej świątyni. 

Przedstawiając te fakty mamy nadzieję, że stosowne władze i organizacje zainteresują się sprawą należytego zadbania o pomnik powstańca 1830 - 1831 roku.