Wyobraźmy sobie drzewo z piękną rozłożystą koroną, licznymi  dorodnymi konarami i mnóstwem drobnych, młodych gałązek. Stabilne dzięki pniu. Nieustannie dążące do wzrostu. Obraz drzewa na XIX Festiwalu Nauki i Sztuki w Siedlcach posłużył do odzwierciedlenia struktury nauki.

– Niektóre z konarów usychają, podobnie jak niektóre dziedziny wiedzy zostają zapomniane. W miejsce usuniętego "konaru" wyrasta nowa gałąź wiedzy. Obserwujemy na przykład jak dynamicznie rozwija się biologia molekularna, o której jeszcze kilka lat temu mało kto słyszał. Jesteśmy też świadkami pączkowania coraz to nowych subdyscyplin – mówi dr Ryszard Kowalski, główny organizator siedleckiego Festiwalu Nauki i Sztuki.

Tegoroczny festiwal trwał cztery dni (19-22 października). Niezmiennie od lat miał na celu świętowanie nauki  (łac. festivus - świąteczny), pokazanie, że jest atrakcyjna i stanowi kapitał, którego nikt nie jest w stanie nam zabrać. Zgodnie z przyświecającym festiwalowi hasłem nauka scala też rodziny, łączy pokolenia i czyni człowieka wolnym. 

Co się dzieje z materią  po 300 latach?
Nasza redakcja odwiedziła zaangażowanego w festiwal "Prusa". Tam podczas "Dnia z fizyką jądrową" można się było przekonać, że atom nie jest tak straszny, jak go niektórzy malują. Można go bowiem wykorzystywać bezpiecznie i - być może - gdy skończą się inne źródła energii, będziemy ją czerpać właśnie z niego…
Wiele radości przynosiło odwiedzającym stoisko pokazujące w jaki sposób żyje ziemia. Prezentowało m.in. organizmy rozkładające materię, a największą furorę robiły sympatyczne patyczaki. – Do jakiej postaci rozkłada się kawałek drewna po 300 latach? – pytał odwiedzających "kustosz" stoiska. Do ziemi, do próchnicy? Gdyby tak było, to wchodząc do Puszczy Białowieskiej, która ma 200 tys. lat, natknęlibyśmy się na duży pokład ziemi lub próchnicy, i musielibyśmy wchodzić po drabinie! – Żywe bakterie zjadają i rozkładają celulozę do glukozy. Oddychają, a produktem oddychania jest dwutlenek węgla i woda - to właśnie one pozostają po kawałku drewna – tłumaczył Artur Baranowski z wydział biologii na UKSW. Choć wiedza wydaje się podstawowa, ilu z nas udzieliłby błyskawicznej i bezbłędnej odpowiedzi?   

Czarna dziura domowej roboty i galaktyka w słoiku
Uczniowie z Zespołu Szkół  nr 3 im. S. Staszica w Łosicach przywieźli m.in. rezonujące kamertony, Młynek Crooksa, Generator Van de Graaffa. Starsi uczniowie prezentowali np.  jak - nie używając prądu - zapalić jarzeniówki, młodsi - strzegli galaktyki w słoiku i udostępniali ciecz nienewtonowską. – Większość pomocy naukowych wykonujemy sami. Nasze najnowsze działo - czara dziura,  posłuży również do projektu w Centrum Badań Kosmicznych, w którym biorę udział – informuje Justyna Lizaruk-Kordaczuk, nauczyciel fizyki w łosickim ZS nr 3. - Nauka sama w sobie jest na tyle interesująca, że jeżeli stworzy się dla niej odpowiednie podłoże, uczniowie sami lgną i nie trzeba ich przymuszać – dodaje. 

Niebo gwiaździste nade mną
Minął już ponad rok od otwarcia Planetarium Niebo Prusa. Progi tego wyjątkowego miejsca przekroczyło w tym czasie około 2,5 tys. osób. Drzwi planetarium były otwarte podczas festiwalu, są również otwarte na co dzień. Rozgwieżdżone niebo zaprasza oferując nie tylko wrażenia wzrokowe, ma również ambicję poszerzania świadomości o wszechświecie. "Wow!" - reagują zwykle najmłodsi.

– Dzięki astronomii możemy dawać radość i to sprawia nam olbrzymią satysfakcję – przyznaje Sławomir Miernicki, Współzałożyciel Siedleckiego Towarzystwa Miłośników Astronomii. – Rozwijamy się, istniejemy na mapie astronomicznej Polski. Co prawda, nie mamy takich tradycji jak Toruń czy Frombork, ale mamy swoich astronomów. 28 lipca 2018 r. będziemy mogli obserwować całkowite zaćmienie Księżyca, tego dnia przypada również 140. rocznica urodzin Tadeusza Augustyna Rakowieckiego, który urodził się w Grali Dąbrowiznie (gm. Skórzec). Z jego książek korzystali studenci astronomii w latach 50. i 60. – informuje nasz rozmówca. Siedlecki propagator astronomii opowiada nam również o sukcesach swoich podopiecznych - uczniów "Prusa". Na uwagę zasługuje przede wszystkim praca Pawła Popowskiego, który wykonał sferę armilarną - replikę przyrządu używanego przez Mikołaja Kopernika! Pasji do astronomii w Siedlcach nie brakuje. Ale aby mogła ona wchodzić w kolejne etapy rozwoju potrzebne są… – Astronomiczne pieniądze – mówi z uśmiechem nasz rozmówca. – Chcielibyśmy iść w stronę badań naukowych. Zależy nam, aby nasi uczniowie wjeżdżali do Chile i RPA, gdzie znajdują się  największe teleskopy. Zamiłowanie do astronomami bardzo wpływa na samorozwój, więc nawet jeśli później wybiorą studia matematyczne, informatyczne czy ekonomiczne, astronomia pozostawi w nich umiejętność spojrzenia na każdy problem w szerszym kontekście – zapewnia.

20. już za rok
100 wykładowców, 80 pozycji w programie XIX Festiwalu Nauki i Sztuki, około 40 instytucji zaangażowanych wspólnie z Uniwersytetem Przyrodniczo-Humanistycznym w organizację tego przedsięwzięcia - niech liczby pełnią funkcję podsumowania. – Zrobiliśmy wszystko, żeby wykłady i pokazy były ciekawe. Na niektórych sale pękały w szwach, na innych skorzystało niestety mniej osób, niż byliśmy w stanie przyjąć – przyznaje dr Ryszard Kowalski.

W ramach festiwalu rozdano też Nagrody Złotego Jacka, które w tym roku otrzymali: prof. dr hab. Ryszard Wróblewski (w kategorii osiągnięcia naukowe), dr Agnieszka Prusińska (w kategorii popularyzacja nauki) oraz mgr Andrzej Sołtysiuk (osiągnięcia artystyczne).

Nie mogło zabraknąć Medali Polskiej Niezapominajki, a otrzymali je: Dariusz J. Gwiazdowicz, Marcin Kalbarczyk, Szkoła Podstawowa im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Grali - Dąbrowiźnie, ks. Piotr Arbaszewski, Sławomir Kordaczuk, Danuta Giewartowska, Ewa i Krzysztof Foryszewscy, Andrzej Bartczak, Robert Osipa, Marcin Kostrzyński.

Przygotowania do 20. Festiwalu już się rozpoczęły. W planach przyszłorocznego święta nauki jest m.in. zaproszenie wykładowców, z którymi ta impreza stawiała pierwsze kroki.